Անձնական << ԵՍ >>-ի երկաթե շղթաները…
Սովորական ու արևոտ օր էր, դասերից հոգնած վերադառնում էի տուն, երբ մոտենալով շքամուտքին՝ լսեցի տղա երեխայի լացակումած ձայնը. <<բա՛ց արա, քեզ ասում եմ բա՛ց արա դուռը, հանգիստ թող մայրիկիս, բա՛ց արաաա…>>: Ես ճանաչեցի այդ ձայնը. այն մեր հարևանի՝ տասնամյա Էդուարդի ձայնն էր: Շնչակտուր բարձրացա երկրորդ հարկ.
- Ի՞նչ է պատահել:- Հարցրի ես:
- Սիլ, խնդրում եմ, մի բան արա, ախր նա կսպանի մորս:
- Հանգստացի՛ր, ամեն ինչ լավ կլինի, բայց այս անգամ ի՞նչ է եղել:
- Հերս է չգիտես, էլի խմել ու գժվել է: Հարձակվեց մորս վրա, ես փորձեցի խանգարել, նա էլ ապտակեց ինձ, դուրս հանեց, դուռը փակեց ու… Ու…:- Արցունքները խեղդեցին բառերը կոկորդում, իսկ ես…
Ես չգիտեի ինչ անել, ում կանչել... Սկսեցի թակել բոլոր դռները.
- Հե՜յ, բա՛ց արեք, մարդ չկա՞, օգնե՛ք խնդրում եմ, շու՛տ արեք…
Անկախ ինձանից աղերսական ձայնիս խառնվեցին արցունքներս: Չգիտեմ էլ ինչից էին ծնվել արցունքներս վախի՞ց, թե՞ մեռելային անտարբերությունից: Ներսումս այնպիսի քարացած ցավ կար, ասես այդ իմ մայրն էր փակված այնտեղ ներսում: Իսկ ի՞նչ կանեի. եթե իմ մայրը լիներ: Գրպանիցս անմիջապես հանեցի բջջայինս ու զանգեցի ոտիկանություն: Մինչ ոստիկանները տեղ կհասնեին, ես փորձում էի հանգստացնել տղային ու համոզել հորը բացել դուռը: Ամբողջ հարկում լսվում էր մոր՝ Նարինեի բղավոցներն ու ամուսնու՝ Արսենի հարվածների արձագանքը: Եվ… Եվ հանկարծ ամեն ինչ լռեց, ոչ մի ձայն: Խորհրդավոր լռության մեջ լսվեց միայն Էդուարդի ձայնը.
- Մա՜մ…
- Այս մուտքն է, շու՛տ արեք:- Լսվեց առաջին հարկում:
Ոստիկանները կոտրեցին դուռը, և մենք էլ նրանց ետևից ներխուժեցինք բնակարան: Նրանք ձերբակալեցին Արսենին, իսկ Նարինեին գտանք հյուրասենյակի հատակին անգիտակից, կապտուկների ու արյան մեջ ողողված…
Երկու օր հետո Նարինեն վերադարձավ հիվանդանոցից որդու ու քրոջ ուղեկցությամբ: Ես էլ որոշեցի այցելել նրանց և այդ ժամանակ էլ իմացա, որ Նարինեն գնացել է ոստիկանություն ու խնդրել է ազատել ամուսնուն:
- Մի քանի ժամից տանը կլինի: - ասաց Նարինեն:
Նորությունից շանթահարված կորցրել էի նույնիսկ մտածելու ունակությունս, ուղեղիս պահարանի ամենամեծ բառարանում անգամ չգտա համապատասխան բառ, որ կարելի կլիներ արտաբերել: Վերջապես հավաքելով ինձ՝ ասացի.
- Ես երևի գնամ, շուտ առողջացեք:
- Սպասի՛ր, մի՛ գնա, ների՛ր ինձ, բայց ես այլ ելք չունեի: Գիտեմ ամուսինս դառնում է իսկական խելագար, երբ խմում է, կորցնում է ինքնատիրապետումը, գիտեմ նաև որ նա հարբեցող է արդեն շատ վաղուց, մեր ամուսնությունից առաջ էլ է այդպիսին եղել: Այդ մասին գիտի ամբողջ շենքը, ինձ էլ անուղեղ կին են համարում հարևանները, գիտեմ, բայց հասկացե՛ք ես չեմ կարող ապրել ու մեծացնել որդուս առանց նրա: Նա է գումար վաստակողը, մեզ պահողը, ես ինչ էլ որ աշխատեմ միևնույնն է մենակ ամեն ինչ չեմ հասցնի, իսկ ես չեմ ուզում, որ միակ զավակս ինչ-որ բանից զուրկ լինի: Նա տղա է, նրան հայրը հարկավոր է: Հասկացի՛ր… Ինձ ոչմեկ չի կարող հասկանալ:
- Ես չեմ, որ պետք է ներեմ, բայց արդյո՞ք այլ ելք չկա, մի՞թե դա ամենաճիշտ որոշումն է թեկուզ հենց ձեր տղայի համար: Իսկ եթե նա ինքը չի ցանկանում այս կյանքով ապրել, իսկ նրա հոգեկան վիճակի, զգացմունքների, հնարավոր վախերի ու մտածմունքների մասին չե՞ք մտածել: Նա դեռ երեխա է, նրա մասին մտածելով՝ փորձեք ճիշտ ընտրություն կատարել, միայն ֆինանսականը չէ, որ անհրաժեշտ է յուրաքանչյուր երեխայի, դրանից առավել է համերաշխ ու սիրող ընտանիքի ուշադրությունը, հոգեկան անդորրը: - Ասացի ու հեռացա:
Որոշ ժամանակ անց իմացա, որ Արսենը փորձում է թողնել խմիչքը, նույնիսկ դիմել է ինչ-որ հաստատության, բայց մեկ շաբաթ անգամ չդիմանալով՝ նորից սկսել է խմել: Իսկ հարբելուց հետո չի մոռանում կնոջն ու ազատություն է տալիս ծանր բռունցքներին:
Օրը դառնում է տարօրինակ այն ժամանակ, երբ նրանց տանից չեն լսվում հայհոյանքներ ու բղավոցներ: Նման ընտանիքը, նման ամուսինը լավ օրինակ չեն կարող հանդիսանալ այդ նույն շենքում բնակվող մյուս ընտանիքների համար: Ո՛չ կինը՝ Նարինեն, և ո՛չ էլ որդին՝ Էդուարդը չեն կարող իրենց զգալ սովորական ընտանիքի լիիրավ անդամ: Պետք է կարողանանք գնահատել ամենակարևորը, ամենաարժեքավորն ու ամենաանհրաժեշտը: Եվ միշտ պետք է գիտակցել, որ քեզանից ու քո ընտանիքից բացի կան ուրիշ ընտանիքներ, որոնց ընտանեկան անդորրն ու խաղաղությունը խախտելու իրավունք չունես: Մարդ իր արարքներով պատասխանատու է իր ընտանիքի անդամների, իր հարևանների և այն հասարակության առաջ, որտեղ ապրում է, քանզի հասարակությունը մի մեծ ընտանիք է, որտեղ մարդիկ կանգնած են նույն աստիճանի վրա և ունեն հավասար իրավունքներ: Եկե՛ք լինենք ավելի խորաթափանց, դու՛րս գանք <<եսասեր>>-ի մեր դիմակի տակից ու չվախենա՛նք օգտագործել այն իրավունքները, որոնք ունենք, լինե՛նք աջալուրջ և ա՛չք չփակենք նման լուրջ խնդիրների առաջ, որոնք հիվանդացնում են հասարակությունը, այն հասարակությունը, որտեղ ապրում ենք մենք՝ ԵՍ, ԴՈՒ, ՆԱ…
Սովորական ու արևոտ օր էր, դասերից հոգնած վերադառնում էի տուն, երբ մոտենալով շքամուտքին՝ լսեցի տղա երեխայի լացակումած ձայնը. <<բա՛ց արա, քեզ ասում եմ բա՛ց արա դուռը, հանգիստ թող մայրիկիս, բա՛ց արաաա…>>: Ես ճանաչեցի այդ ձայնը. այն մեր հարևանի՝ տասնամյա Էդուարդի ձայնն էր: Շնչակտուր բարձրացա երկրորդ հարկ.
- Ի՞նչ է պատահել:- Հարցրի ես:
- Սիլ, խնդրում եմ, մի բան արա, ախր նա կսպանի մորս:
- Հանգստացի՛ր, ամեն ինչ լավ կլինի, բայց այս անգամ ի՞նչ է եղել:
- Հերս է չգիտես, էլի խմել ու գժվել է: Հարձակվեց մորս վրա, ես փորձեցի խանգարել, նա էլ ապտակեց ինձ, դուրս հանեց, դուռը փակեց ու… Ու…:- Արցունքները խեղդեցին բառերը կոկորդում, իսկ ես…
Ես չգիտեի ինչ անել, ում կանչել... Սկսեցի թակել բոլոր դռները.
- Հե՜յ, բա՛ց արեք, մարդ չկա՞, օգնե՛ք խնդրում եմ, շու՛տ արեք…
Անկախ ինձանից աղերսական ձայնիս խառնվեցին արցունքներս: Չգիտեմ էլ ինչից էին ծնվել արցունքներս վախի՞ց, թե՞ մեռելային անտարբերությունից: Ներսումս այնպիսի քարացած ցավ կար, ասես այդ իմ մայրն էր փակված այնտեղ ներսում: Իսկ ի՞նչ կանեի. եթե իմ մայրը լիներ: Գրպանիցս անմիջապես հանեցի բջջայինս ու զանգեցի ոտիկանություն: Մինչ ոստիկանները տեղ կհասնեին, ես փորձում էի հանգստացնել տղային ու համոզել հորը բացել դուռը: Ամբողջ հարկում լսվում էր մոր՝ Նարինեի բղավոցներն ու ամուսնու՝ Արսենի հարվածների արձագանքը: Եվ… Եվ հանկարծ ամեն ինչ լռեց, ոչ մի ձայն: Խորհրդավոր լռության մեջ լսվեց միայն Էդուարդի ձայնը.
- Մա՜մ…
- Այս մուտքն է, շու՛տ արեք:- Լսվեց առաջին հարկում:
Ոստիկանները կոտրեցին դուռը, և մենք էլ նրանց ետևից ներխուժեցինք բնակարան: Նրանք ձերբակալեցին Արսենին, իսկ Նարինեին գտանք հյուրասենյակի հատակին անգիտակից, կապտուկների ու արյան մեջ ողողված…
Երկու օր հետո Նարինեն վերադարձավ հիվանդանոցից որդու ու քրոջ ուղեկցությամբ: Ես էլ որոշեցի այցելել նրանց և այդ ժամանակ էլ իմացա, որ Նարինեն գնացել է ոստիկանություն ու խնդրել է ազատել ամուսնուն:
- Մի քանի ժամից տանը կլինի: - ասաց Նարինեն:
Նորությունից շանթահարված կորցրել էի նույնիսկ մտածելու ունակությունս, ուղեղիս պահարանի ամենամեծ բառարանում անգամ չգտա համապատասխան բառ, որ կարելի կլիներ արտաբերել: Վերջապես հավաքելով ինձ՝ ասացի.
- Ես երևի գնամ, շուտ առողջացեք:
- Սպասի՛ր, մի՛ գնա, ների՛ր ինձ, բայց ես այլ ելք չունեի: Գիտեմ ամուսինս դառնում է իսկական խելագար, երբ խմում է, կորցնում է ինքնատիրապետումը, գիտեմ նաև որ նա հարբեցող է արդեն շատ վաղուց, մեր ամուսնությունից առաջ էլ է այդպիսին եղել: Այդ մասին գիտի ամբողջ շենքը, ինձ էլ անուղեղ կին են համարում հարևանները, գիտեմ, բայց հասկացե՛ք ես չեմ կարող ապրել ու մեծացնել որդուս առանց նրա: Նա է գումար վաստակողը, մեզ պահողը, ես ինչ էլ որ աշխատեմ միևնույնն է մենակ ամեն ինչ չեմ հասցնի, իսկ ես չեմ ուզում, որ միակ զավակս ինչ-որ բանից զուրկ լինի: Նա տղա է, նրան հայրը հարկավոր է: Հասկացի՛ր… Ինձ ոչմեկ չի կարող հասկանալ:
- Ես չեմ, որ պետք է ներեմ, բայց արդյո՞ք այլ ելք չկա, մի՞թե դա ամենաճիշտ որոշումն է թեկուզ հենց ձեր տղայի համար: Իսկ եթե նա ինքը չի ցանկանում այս կյանքով ապրել, իսկ նրա հոգեկան վիճակի, զգացմունքների, հնարավոր վախերի ու մտածմունքների մասին չե՞ք մտածել: Նա դեռ երեխա է, նրա մասին մտածելով՝ փորձեք ճիշտ ընտրություն կատարել, միայն ֆինանսականը չէ, որ անհրաժեշտ է յուրաքանչյուր երեխայի, դրանից առավել է համերաշխ ու սիրող ընտանիքի ուշադրությունը, հոգեկան անդորրը: - Ասացի ու հեռացա:
Որոշ ժամանակ անց իմացա, որ Արսենը փորձում է թողնել խմիչքը, նույնիսկ դիմել է ինչ-որ հաստատության, բայց մեկ շաբաթ անգամ չդիմանալով՝ նորից սկսել է խմել: Իսկ հարբելուց հետո չի մոռանում կնոջն ու ազատություն է տալիս ծանր բռունցքներին:
Օրը դառնում է տարօրինակ այն ժամանակ, երբ նրանց տանից չեն լսվում հայհոյանքներ ու բղավոցներ: Նման ընտանիքը, նման ամուսինը լավ օրինակ չեն կարող հանդիսանալ այդ նույն շենքում բնակվող մյուս ընտանիքների համար: Ո՛չ կինը՝ Նարինեն, և ո՛չ էլ որդին՝ Էդուարդը չեն կարող իրենց զգալ սովորական ընտանիքի լիիրավ անդամ: Պետք է կարողանանք գնահատել ամենակարևորը, ամենաարժեքավորն ու ամենաանհրաժեշտը: Եվ միշտ պետք է գիտակցել, որ քեզանից ու քո ընտանիքից բացի կան ուրիշ ընտանիքներ, որոնց ընտանեկան անդորրն ու խաղաղությունը խախտելու իրավունք չունես: Մարդ իր արարքներով պատասխանատու է իր ընտանիքի անդամների, իր հարևանների և այն հասարակության առաջ, որտեղ ապրում է, քանզի հասարակությունը մի մեծ ընտանիք է, որտեղ մարդիկ կանգնած են նույն աստիճանի վրա և ունեն հավասար իրավունքներ: Եկե՛ք լինենք ավելի խորաթափանց, դու՛րս գանք <<եսասեր>>-ի մեր դիմակի տակից ու չվախենա՛նք օգտագործել այն իրավունքները, որոնք ունենք, լինե՛նք աջալուրջ և ա՛չք չփակենք նման լուրջ խնդիրների առաջ, որոնք հիվանդացնում են հասարակությունը, այն հասարակությունը, որտեղ ապրում ենք մենք՝ ԵՍ, ԴՈՒ, ՆԱ…
